Í landi Kópavogs er fjölbreytt umhverfi og um leið ólík búsvæði fyrir fjölda tegunda lífvera. Lífverurnar eiga sitt kjörlendi sem þær hafa aðlagast.

Vott

Votlendi er ákjósanlegt búsvæði fyrir fjölbreyttar lífverur. Til votlendis teljast t.d. ár, lækir, tjarnir, stöðuvötn og fjölbreyttar mýrar. Fjörur og grunnsævi teljast líka til votlendis.

  • Sjór er áberandi í náttúru Kópavogs. Fjörur sem tilheyra Kópavogi ná frá Fossvogslæk til Kópavogslæks. Þar eru leirur í botni Kópavogs og Fossvogs og einnig grýttar fjörur úti á Kársnesi. Lífríki þeirra er fjölskrúðugt (=margbreytt). Þangað sækir fjöldi fugla enda hægt að fá þar ýmislegt gott í gogginn, líka á veturna, þegar allt virðist frosið.

  • Ferskt vatn. Hluti Elliðavatns og áin Dimma eru í landi Kópavogs. Kópavogslækur og Fossvogslækur skoppa niður sitthvorn dalinn.  Fóelluvötn við Sandskeið eru í landi Kópavogs. Fáar óraskaðar mýrar eru eftir í landi Kópavogs. Svo er grunnvatn ofan í jörðinni. Þar er líka líf.

Sá lágfótu valhoppa með hávellu við Fóelluvötn!

Votlendi skammt frá Lækjarbotnum - (SH).
Gróður við Bláfjallaveg - (SH).

Vistgerð er landeining með ákveðin einkenni hvað varðar gróður, dýralíf, jarðveg, undirlag og loftslag. Innan sömu vistgerðar eru aðstæður þannig að þar þrífast svipuð samfélög plantna og dýra. Lesa meira um vistgerðir.

  1. Á vef Náttúrufræðistofnunar Íslands má skoða ólíkar vistgerðir. Þar eru vistgerðakort. Pælið vel í vistgerða-kortasjánni og kynnist því hvernig hún virkar. Skoðið nokkrar lýsingar á svæðum í landi Kópavogs.
  2. Lýsið og takið myndir af búsvæðum nokkurra ólíkra lífvera. Þið megið gjarnan senda vel valið sýnishorn. Hvaða aðstæður í umhverfinu ætli henti viðkomandi lífveru sérstaklega vel? Hugsanlega gætuð þið útbúið sérútgáfu af tímaritinu Hús og híbýli?

Þurrt (lítið blautt!)

Á þurru landi eru búsvæðin líka fjölbreytt. Þar skiptir máli:

  • Landslag – fjöll, ásar, skriður, klettar, hraun, vellir og láglendi
  • Berg og jarðvegur – hraun eða þétt berg, næringarríkur jarðvegur eða jafnvel enginn jarðvegur
  • Raskað / óraskað land

Gróður

Aðstæður í umhverfinu hafa áhrif á hvernig gróður vex á landi. Rakamagn er mikilvægur þáttur en einnig veður og jarðvegur.

Í jarðvegi skiptir næring, kornastærð, sýrustig og fleira máli fyrir gróðurinn. Jarðvegur er annað heiti yfir mold.

Í Kópavogi eru garðar og ræktuð svæði og ofan við byggðina má líka sjá skógræktarsvæði og fjólubláa lúpínu. Þegar lengra er haldið eru náttúruleg plöntusamfélög ríkjandi. Á náttúrulegum gróðurlitlum svæðum vex oft mjög fallegur og harðgerður gróður. Sums staðar er jarðvegseyðing og landið örfoka.

Þéttbýli

Segja má að þéttbýli sé búsvæði fólksins. Við myndun þéttbýlis verða miklar breytingar á búsvæðunum sem fyrir eru. Sumar lífverur, til dæmis margir fuglar, ná að laga sig að aðstæðum – aðrar hverfa. Með tilkomu þéttbýlis breytast aðstæður mjög mikið. Lesa meira um áhrif byggðar á lífverur.

Af kortasjá Kópavogsbæjar.
  • Setjið ykkur í spor skógarþrastar sem venjulega hreiðrar um sig í litlu tré við læk. Eitt vorið er allt breytt….
  • Setjið ykkur í spor villts dýrs að eigin vali. Hvað gerist þegar þéttbýli myndast á búsvæði þess?

Áður en Máni, Sól og fjölskylda fluttu suður var legið í fasteignaauglýsingum.

    • Það er spennandi að búa í blokk.
    • Mig langar að hafa heitan pott.
    • Munið eftir hámarksverðinu okkar!
    • Staðsetningin skiptir máli.
    • Ég vil hafa ris.
    • Ættum við ekki bara að vera aðeins fyrir utan bæinn?
    • Hvaða skóli er bestur?
    • Mig langar ekki að búa í húsi með vondri lykt.

Á fasteignavefnum eru alls konar hús til að skoða.

>

KENNARAR / FULLORÐNIR

Ólík búsvæði

Hér er gefið mjög gróft yfirlit yfir gerðir lands sem tilheyra Kópavogi. Dýpra er kafað ofan í viðfangsefnið í tengslum við ákveðna staði. Ekki er hugmyndin að gefa tæmandi lýsingu á lífríki þurrlendis, ferskvatns eða sjávar á vef þessum enda annað námsefni sem tekur á því.

VOTT / ferskvatn

Vatn er nauðsynlegt öllu lífi. Líf sem hreinlega þrífst í fersku vatni er oft hulið neðan vatnsborðs og óaðgengilegt. Þar er þó margt spennandi og margt hægt að skoða án verulegrar fyrirhafnar.

Hér er sagt frá hentugum búnaði til rannsókna á lífi í ferskvatni.

Fjallað er um helstu staðina þar sem auðvelt er að kanna ferskvatnslíf (Elliðavatn – Fossvogsdalur (Fossvogslækur) – Kópavogsdalur (Kópavogslækur)) og þar eru nokkrar hugmyndir að verkefnum, sem má vel nota víðar þar sem aðstæður bjóða upp á það.

Verkefni um gróður, fiska, smádýr eru við umfjöllun um Elliðavatn og verkefni um hornsíli og fugla við umfjöllun um Kópavogsdal.

Auðvitað má líka gera athuganir á sjálfu vatninu t.d. straumhraða, bylgjuhreyfingum, sýrustigi, hreinleika og svo framvegis.

Annað námsefni þar sem sérstaklega er fjallað um vatn og lífríki þess:

Fjörur

Nokkuð ítarlega er fjallað um ólíkar fjörur á vefnum. Þrátt fyrir að strandlengja Kópavogs sé ekki mjög löng er hún fjölbreytt og mikilvæg fyrir lífríkið, enda er hún vernduð ásamt nokkrum öðrum strandsvæðum í Skerjafirði sem tilheyra öðrum sveitarfélögum. Í Kópavogi eru einnig uppfyllingar og nemendur fá tækifæri til að velta fyrir sér fórnum og ávinningi sem þær fela í sér.

Allt árið um kring er hægt að fara í fjöru og skoða lífríkið. Á vorin er það þó gróskumest. Sérstaklega er fjallað um Kópavogsleiru enda er hún víðáttumikil og sérstakt vistkerfi. Önnur strandsvæði eru tekin saman. Settar eru fram hugmyndir að verkefnum en auðvitað væri hægt að gera svo miklu meira og fleira.

Verkefni um sjávarföll, vistgerðir, þang og þara, smádýr / hryggleysingja og fugla er að finna á þessum síðum. Í tengslum við umfjöllun um KÓPAvog er sérstaklega fjallað um seli.

Margt fleira mætti kanna í tengslum við strandlengjuna og má þar nefna umgengni og rusl, hreinleika sjávar, seltu (t.d. að búa til salt og skilja hvaða áhrif það hefur á eðlisþætti vatns), áhrif sjávar á veður og margt fleira.

Hér er sagt frá hentugum búnaði til fjöruferða.

Vísað er til annars námsefnis þar sem fjallað er sérstaklega um sjóinn og lífríki hans:

ÞURRT / líf á landi

Þurrlendi er alls konar og þar er margt til athugunar. Fyrst kemur í hug gróður, en pöddur eru þar líka áberandi, einnig má nefna sveppi, mosa og fléttur. Dýrin eru helst kettir og hundar en stöku sinnum má sjá villt dýr þ.e. mink, mýs og kannski rottur. Utan byggðar eru refir. Fuglarnir eru alls staðar! Rætt er um ýmsar lífverur þurrlendisins hér og þar á vefnum og oft í tengslum við ákveðna staði (sjá lista hér að neðan). Oft má þó sjá þessar tilteknu lífverur annars staðar. Þannig eru fléttur ekki bara á Borgum svo dæmi sé tekið.

Hér er sagt frá hentugum búnaði fyrir vettvangsferðir.

Vísað er til annars námsefnis þar sem fjallað er sérstaklega um líf á landi:

Vistgerðir

Eftirfarandi orð eru höfð um ólík plöntusamfélög: Moslendi, mólendi, graslendi, blómlendi, kjarr- og skóglendi og ræktað land. Nemendur geta ef til vill séð fyrir sér hvers konar plöntur eru mest áberandi á hverjum stað?

Vísað er á vef Náttúrufræðistofnunar Íslands varðandi ólíkar vistgerðir. Nemendur þurfa stuðning til að skilja þennan vef og átta sig á virkni hans.

Hér er rætt um vistgerðaflokkun í þættinum Landanum.